هفته نامه آیینه یزد

یاد بود استاد پرویز ناتل خانلری

اول شهریور ماه مصادف است با بیست ‌و پنجمین سالگرد درگذشت دکتر پرویز ناتل خانلری.
بی‌شک او یکی از تاثیرگذارترین افراد در ادبیات نوین فارسی در کشور پس از جنگ جهانی دوم است.
در این مجال کوتاه بنا ندارم به زندگی دکتر خانلری بپرازم ولی قابل ذکر است که وی نیز مانند بیشتر بزرگان کشور کارش را با معلمی شروع کرد و در طی این مدت، موفق به دریافت دکترای ادبیات فارسی از دانشگاه تهران و به عنوان دانشیار دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشغول به کار شد.
در سال 1327 خورشیدی برای تکمیل دانش خود در حوزه زبانشناسی دانشگاه سوربن، عازم فرانسه شد و پس از بازگشت به کشور به عنوان استاد دانشگاه به تدریس ادبیات پرداخت و در همین مدت انتشارات دانشگاه تهران را بنیاد گذاشت. دکتر خانلری شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و استاد دانشگاه تهران بود. شاعری در خانواده پدر و مادری وی موروثی بود، مادر وی خاله‌زاده نیما، پدر شعر نو بود و به گفته استاد شفیعی کدکنی بسیاری از شعرهای نیما برگرفته از اندیشه‌های دکتر خانلری است. مثنوی جاویدان عقاب دکتر خانلری شاعران بزرگی چون فردوسی و سنایی را در ذهن‌ها تداعی می‌کند. وی بعد از طی دوره زبانشناسی در پاریس به معرفی آواشناسی در ایران پرداخت و عروض و قافیه جدید را با درهم آمیختن شیوه تقطیع اروپاییان و عروض اسلامی پایه‌گذاری نمود و بر پایه همین افکار نوگرایانه بود که مجله ادبی سخن را بنا نهاد. مجله‌ای که نزدیک به سی سال منتشر شد و تمام صفحات آن فرصتی تازه به شاعران نوپرداز و نویسندگان و مترجمان جوان مانند آل‌احمد و صادق چوبک و دکتر زرین‌کوب داد. او همچنین برای ریشه‌کن کردن بیسوادی در روستاها، سپاه دانش را بنیاد گذاشت که با پیروزی انقلاب اسلامی متوقف گردید و بعد از چند سال وقفه با عنوان سرباز معلم آغاز به کار مجدد کرد. لازم به یادآوری است که تعدادی از مسئولان و صاحب منصبان فعلی آموزش و پرورش، تربیت‌شدگان دوره‌های مختلف سپاه دانش هستند. بی‌شک مهمترین خدمت دکتر خانلری به فرهنگ و زبان ادب فارسی، تاسیس بنیاد فرهنگ ایران است که در طول عمر کوتاه سیزده ساله خود از سال 1344 تا 1357 به تصحیح و تالیف و ترجمه بیش از 350 جلد کتاب مورد نیاز اصل تحقیق و پژوهش در حوزه تاریخ و فرهنگ و هنر ایران در داخل و خارج کشور پرداخت و به همین دلیل استادان زبان ادب فارسی در تاجیکستان دکترخانلری را هم‌اندازه و هم‌سنگ خواجه‌نصیر و خواجه‌نظام‌الملک می‌دانند. او برای خود وظیفه‌ای قائل بود که مهمترین شاخصه آن جهانی کردن زبان و ادب فارسی و معرفی ادب و فرهنگ جهانی به مردم ایران بود. یادش گرامی باد.

سیدعلاءالدین آل داود